Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βυτουμά

Στις ανατολικές πλαγιές του όρους Κόζιακα και σε ύψος 540 μέτρων βρίσκεται το γυναικείο κοινόβιο της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Βυτουμά. Σύμφωνα με τις πηγές ιδρύθηκε το 1161 με έξοδα του Κωνσταντίνου Ταρχανιώτη και της συζύγου του Ζωής. Από τη μονή αυτή σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό και ένα παρεκκλήσιο, γύρω από τα οποία έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια μια μονή με καινούργια κτίρια.

Το μοναστήρι, ύστερα από την μετατροπή του σε γυναικεία μονή (1952), γνωρίζει μεγάλη άνθηση. Το προσωνύμιο Βυτουμά, σύμφωνα με προφορική παράδοση, προέρχεται από έναν βυζαντινό οφικιάλιο ονόματι Βιτουμά, ο οποίος ήρθε από την Κωνσταντινούπολη και κατοίκησε σε αυτό το μέρος. Πίσω από το ιερό βήμα του καθολικού βρίσκεται η σπηλιά όπου σύμφωνα με τον θρύλο βρέθηκε η πολλές φορές χαμένη εικόνα της Παναγίας της Καλαμπακιώτισσας προς τιμή της οποίας κτίστηκε και η μονή λαμβάνοντας τα εν λόγω συμβάντα ως μήνυμα της Παναγιάς.

Εισερχόμενος κανείς στον περίβολο της μονής νοτίως της πύλης συναντά το αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου παρεκκλήσιο που κτίστηκε το 1559. Στο κέντρο του περιβόλου βρίσκεται το καθολικό της μονής που μέχρι τον 18ο αι. αποτελούσε ενοριακό ναό.

Το αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου καθολικό που κτίστηκε το 1600 είναι μια τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος και μεταγενέστερο (1662) νάρθηκα στη δυτική του πλευρά. Ο ζωγραφικός διάκοσμος και το αξιόλογης τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο του καθολικού χρονολογούνται στο 1600.